غش و تقلب در معامله

بسم الله الرحمن الرحیم

نگاهی اجمالی به بحث غش وتقلب

یکی از مکاسب محرمه، غش و تقلب درکالا است.

غش در لغت به معنای ناخالصی، و دراصطلاح به معنای مخلوط کردن جنس مورد معامله، با چیزی که بر مشتری پنهان است، و باعث ضرر رساندن به او می شود مثل: مخلوط کردن آب با شیر یا مخلوط کردن گندم درجه دو با گندم درجه یک. {1}

حکم غش به دلایلی از قبیل: دلیل عقلی، قاعده لاضرر و روایات متواتره که دلیل اصلی هم همین مورد (روایات متواتر ) است حرمت است،

زیرا طبق روایات، کسی که درکالا غش کند از مسلمانان نیست؛ « لیس من المسلمین من غشهم » یا در روایت دیگر از معصومین آمده که : ازما نیست کسی که غش کند؛ « لیس منا من غشنا ».{2}

همان طور که قرآن به این مطلب اشاره دارد و می فرماید: اموال یکدیگر را به باطل و ناحق نخورید.{3}

غش وحرمت آن تنها اختصاص به معاملات یا خرید وفروش ندارد بلکه اعم است، بنابراین هرکجا که گول زدن و فریب دادن باشد و باعث از دست رفتن منفعت، یا ارائه دادن غیرواقع باشد، غش صادق است چه در معاملات چه در غیرمعاملات مثل دختری که، برای اینکه خواستگار داشته باشد ماشطه او را تدلیس کند، دراینجا با اینکه معامله نیست ولی این یک نوع غش است و حرام می باشد. لذا غش چه در معاملات چه در غیرآن صدق می کند و تنها اختصاص به معامله ندارد بر عکس کسانی که قائلند فقط اختصاص به معامله دارد.{4}

حرمت غش تنها به عیب خفی تعلق نمی گیرد، بلکه ملاک، قصد بایع است، اگر بایع قصد فریب دادن مشتری را داشته باشد، چه عیب خفی باشد چه آشکارحرام است. اگرهم عیب خفی باشد چه قصد فریب دادن داشته باشد چه نداشته باشد غش صادق، وحرام است.{5}

غش دارای اقسامی است که عبارت است از: 1: پنهان ساختن جنس پست با جنس خوب، مثل مخلوط کردن گندم پست با گندم خوب. 2: پنهان ساخت غیر مراد معامله درمراد معامله مثل مخلوط کردن آب با شیر. 3: بیان کردن صفتی که درواقع درمعامله وجود ندارد، مثل تدلیس ماشطه. 4: مورد معامله به نحوی تعریف و تمجید شود که چیز دیگری معرفی شود، مثل آب دادن فلزات و فروختن آنها به عنوان طلا ونقره.

غش علاوه برحرمت تکلیفی که دارد، درقسم چهارم حرمت وضعی هم دارد، یعنی علاوه برحرمت معامله، باعث بطلان معامله هم می شود ولی درسه قسم اول فقط معامله حرام است باطل نیست. {6}  

شرایط محقق شدن غش درکالا چند چیز می تواند باشد:

اول: جهل مشتری و علم بایع به عیب موجود درکالا

دوم: پنهان بودن مکر و حیله در جنس انجام گرفته

 سوم: قصد داشتن فریب و نیرنگ درمعامله.

مهم ترین علل غش درمعامله سه چیزاست: دروغ گویی، حرص و طمع وعدم برخورد بامتقلبن.

برای اینکه بتوانیم از غش، چه در معامله چه غیرمعامله جلوگیری کنیم باید: ایمان و اخلاق خودمان را تقویت کنیم، نهی از منکرکنیم و حرمت و عقوبت ها وآثارآن را که شامل آثار دنیوی و اخروی است به گوش همه مردم خصوصا کسانی که کسب و کارمی کنند برسانیم.

منابع:

{1} لسان العرب، واژه غش

{2} کتاب المکاسب، جلد1،ص 275

{3} بقره، ایه 188

{4} بررسی فقهی احکام رشوه، غش وکم فروشی، ص 198

{5} کتاب المکاسب، ج1، ص 278 وبررسی فقهی احکام رشوه،غش وکم فروشی ص 203

{6} کتاب المکاسب، ج1، ص 280 و وسائل الشیعه،ج18، تتمه کتاب التجاره،ابواب احکام العیوب، باب9،ص112.

نویسنده مقاله: حسن احمدی طلبه سطح 1 حوزه علمیه مشهد مقدس