روش تحلیل احادیث 5
خانواده حدیث:
منظور از خانواده حدیث تشکیل احادیث هم مضمون و مرتبط با یکدیگر است.
اگر ما همه روشها ی تحلیل و استنباط را به خوبی یاد داشته
باشیم محتوایی که تولید می کنیم ناقص نخواهد بود.
هرچه از نظر محتوایی دستمان پر باشد دقیق تر می‌توانیم موضوع مورد نظر را تحلیل کنیم.
راه‌های دست یابی به خانواده حدیث:
1-مراجعه به جوامع روایی:
نمونه برجسته این دسته کتب در زمینه احادیث فقهی، وسائل الشیعه و در زمینه احادیث غیر فقهی بحار الأنوار است.
اگرچه ما به هیچ روی به کفایت مراجعه محقق به این جوامع توصیه نمی‌کنیم و برخی از ناکامی‌ها را در دست یابی به احادیث مورد نیاز یا متن درست و اصلی، نتیجه همین کار می‌دانیم.
2- کتب موضوعی:
مثلا احادیث دوستی و برادری را در کتاب مصادقه الإخوان و احادیث مربوط به ماههای مبارک رمضان و شعبان و رجب را در فضائل الأشهر الثلاثه از شیخ صدوق می‌توان دید یا میزان الحکمه استاد ری شهری
3- استفاده از معجمهای لفظی و موضوعی:
کسانی که با معجم الفاظ قرآن کار کرده اند، روش استفاده از هر معجم لفظی دیگری را می‌دانند.
4- استفاده از رایانه و نرم افزارها:
در بیشتر موارد مثل معاجم لفظی عمل می‌کنند البته با تفاوت چشم گیری در سرعت و کمی خطا. فایده مهم تر آنها در توانایی بهره گیری از کلید واژه‌ها است.
توجه: محقق باید از ابتدای تحصیل با قرآن و کتب حدیثی کم کم آشنا شود یعنی با محتوا مانوس شود و اگر برای تحقیق یک باره به منابع رجوع کند حتما دقیق نخواهد بود. هرچند از نظر روشی دستش پر باشد.
مثال:
امام علی علیه السلام در نهج البلاغه خطبه 86 فرموده است:« لا تَباغَضُوا، فَإنَّهَا الْحالِقَه» برخی مترجمان زبردست نهج البلاغه با همه استادی و توانایی در ترجمه متون مشکل و غریب، از معنای اصلی دور افتاده و حالقه را به قطع کننده پیوند خویشاوندی یا از بین برنده نیکی ها ترجمه کرده اند. کسانی آن را درست ترجمه کرده‌اند که احادیث هم خانواده آن را دیده‌اند.
همین معنا از طریق متصل امامان به پیامبر نیز نقل شده است:
ألا إنَّ فِی التَّباغُضِ الْحالِقَه، لا أعْنی حالِقَه الشَّعْرِ وَ لکِنْ حالِقَه الدّینِ؛ (الکافی، ج 2، ص 346 ، ح 1؛ مفید، الأمالی، ص 181 ، ح 2 ؛ بحار الأنوار، ج 74 ، ص 132 ، ح101 )
. هان! دشمنی با یکدیگر زداینده است. مقصودم زداینده مو نیست، که زداینده دین است
و در نقلی دیگر می خوانیم:« إیاکُمْ وَ الْبِغْضَه لِذَوی أرْحامِکُمُ الْمُؤمِنینَ، فَإِنَّهَا الْحالِقَه لِلدّین»ِ(دعائم الإسلام، ج 2، ص 3) از دشمنی با خویشاوندان مؤمن خود بپرهیزید، که دین زداست.
